Federal Almanya Cumhuriyeti federatif bir devlettir. Gerek merkezin, gerekse 16 eyaletin kendilerine ait erkleri vardır. Dış politika, Avrupa politikası, savunma, adalet, çalışma, sosyal güvenlik, vergi ve sağlık konuları federatif düzeyi ilgilendirir. İç güvenlik, orta ve yüksek öğretim ile yönetim yapısı ve yerel yönetimler eyaletlerin yetki alanındadır. Merkezi devlet yapısının yetkisi esas olarak yasal düzenlemeler alanındadır. Eyalet temsilcileri de federal yasaların çıkarılması sürecine (Federal Konsey’deki oylarıyla) dahil olurlar. Eyalet yönetimleri sadece ilgili eyaletin çıkardığı yasaları değil, federal yasaları da uygulamakla yükümlüdür. Bu görev bölüşümünün nedenleri geçmişte yatıyor: Alman ulus devleti 1871 yılında çok sayıda bağımsız devletin kurduğu bir birlikle oluştu. Böylece merkezi bir devlet yapısının oluşmasına ihtiyaç olmadı. Bugün varolan 16 eyalet içinde özel konumda üç de kent devleti var: Berlin, Bremen/Bremerhaven ve Hamburg. Bu üç kentin büyükşehir sınırları aynı zamanda eyalet sınırlarıdır, buna karşılık diğer eyaletler çok sayıda kenti ve köy ve kasabaların yer aldığı geniş kırsal kesimleri kapsamaktadır.

Federal Alman devleti kompleks bir yapıdadır ve temelde federal düzeydeki merkezi devlet yapısı ve altındaki 16 eyaletten oluşur. Hangi konuların federal devletin, hangi konuların eyaletlerin yetki alanına girdiği anayasada belirtilmiştir. Almanya’daki federal sistem bu açıdan diğer federal devlet sistemleriyle benzeşmektedir. Kamusal yaşam büyük ölçüde federal yasalar çerçevesinde işler. Buna karşılık yurttaşlar yerinden yönetim ilkesi gereğince, neredeyse tümüyle eyalet makamları ya da eyaletler adına hareket eden yerel yönetimlerle doğrudan muhatap olurlar. Bu sistem, anayasanın üniter devlet yapısıyla federal devlet yapısının artılarını bir araya getirme çabasının bir getirisidir. Başka federal devletlerde yurttaşlar, Almanya’ya oranla çok daha sık bir şekilde federal makamlarla muhatap olmak durumunda kalırlar.

Anayasa, Almanya’nın her bir yanındaki yaşam standartlarının karşılaştırılabilir ölçülerde olmasını öngörür. Yaşam standartları büyük oranda ekonomik ve sosyal politikalar tarafından şekillendirilir. Alman’da mali konularla ilgili anayasal düzenlemeler eyaletlere kendi görevlerini yerine getirirken oldukça geniş hareket alanı tanıyor. Yüksek gelir getirici vergilerle ilgili tüm yasalar federal düzeyde çıkarılıyor, ama eyaletlerin temsilcilerinin (Federal Konsey) bu yasaları onaylaması da gerekiyor. Bu vergi gelirlerinden bir kısmı federal yönetime, bir kısmı eyaletlere tahsis ediliyor; özellikle çok yüksek gelirli olanlarsa federal yönetimle eyaletler ararsında paylaştırılıyor. Bu açıdan bakıldığında, Federal Alman devleti bir üniter devlete benzer. Ancak, yönetim erkinin büyük bir kısmı yine de eyaletlerde kalmaktadır. Dolayısıyla da, Alman yönetim sisteminde eyaletlerin ön planda olduğu rahatlıkla söylenebilir. Almanya’da eyaletler eyalet yasalarıyla yönetilir; ama ikinci bir özellikleri de çoğu federal yasanın yürütücüsü olmalarıdır. Federal devlet tarafından eyaletlere yüklenen görevlerin yoğunluğu dolayısıyla geçmişte birçok eyalet büyük miktarda borç yükü altına girmek zorunda kalmıştı. 2009 yılında yapılan bir anayasa değişikliğiyle, eyaletlerin 2020 yılından itibaren daha fazla kredi almalarını engellendi ve 2016 yılından itibaren izin verilen yeni borçlanmaları –ekonomik kriz durumları haricinde– gayri safi yurt içi hasılanın maksimum yüzde 0,35’iyle sınırlandırıldı (”borç freni”).

Devletin temel görevlerinden üçünü, eyaletler tamamen kendi yönetimlerine almışlardır: Yükseköğretim kurumları da dahil olmak üzere eğitim, polisin de görevleri dahil olmak üzere iç güvenlik ve yerel yönetimler. Yasama erkinde federal organların önceliğine karşın eyaletler açısından dengeyi, Federal Konsey’in yasama sürecindeki ağırlığı sağlar.

Federal Konsey, eyaletlerin federal düzeyde temsil edildiği bir tür ikinci meclis kamarasıdır. Tüm federal yasalar Federal Konsey’de ele alınır. Konsey, işlevi itibarıyla diğer federal sistemlerde genelde senato olarak adlandırılan ikinci meclis kamarasına benzerlik gösterir. Konsey, eyalet temsilcilerinden oluşur. Konseydeki sandalye dağılımı, eyaletlerin nüfuslarını ılımlı bir oranla yansıtır, böylece ne hiçbir eyaletin oy hakkının önemsiz hale gelmesine ne de belirleyici kılacak bir dengesizliğe izin verilmez: her eyaletin en az üç, en büyük nüfusa sahip eyaletlerin en çok 6 sandalyesi vardır.

Federal Konsey, federal yasaların kanunlaşmasında müdahil olur. Burada federal devletlerdeki senato örneklerinden ayrı bir süreç işler. Federal Konsey’in yasa oluşumuna müdahalesi için anayasada iki yöntem gösterilmektedir. Eyaletlere ek idari giderler getirecek olan veya eyalet yasalarının yerini alacak olan yasaların çıkması için, bunlar Federal Meclis’te kabul edildikten sonra Federal Konsey’in de onayına sunulur. Federal Konsey, bu prosedürde Federal Meclis’e denk bir yasama organı konumundadır. Günümüzde, Federal Meclis’ten çıkan yasaların yüzde 50’si için Federal Konsey onayı gerekmektedir. Federal yasalar da genellikle eyaletler tarafından uygulandığı için, önemli ve büyük mali yükler getiren yasalarda eyaletlerin yönetim alanındaki egemenlikleri söz konusudur. Onay şartı gerektiren bu tür yasaların yanısıra Konsey’in sadece “itiraz hakkı” bulunan yasalar da vardır. Bu yasaları Federal Konsey onaylamazsa, Federal Meclis, Konsey’deki oylamada oluşan ret çoğunluğuna denk bir çoğunlukla (basit çoğunlukla, üçte iki çoğunluk ya da itiraz hakkıyla onaylanmayan yasalar için meclis üyelerinin salt çoğunluğuyla) tekrar onaylayıp çıkarabilir.

Eylül 2006’da çıkarılan federal yönetim reformu, federal yönetimle eyalet yönetimleri arasındaki yetki paylaşımını yeniden düzenlemiş bulunuyor. Reformun hedefi, federal yönetimin ve eyaletlerin eylem ve karar olanaklarını geliştirirken, sorumlulukları daha net bir çizgilere oturtmak.

Şansölye, federal hükümet içinde görevine seçimle gelen tek üyedir. Anayasa şansölyeye, kuracağı hükümetteki bakanları, en önemli siyasi mevkilerin yöneticileri olarak atama yetkisini verir. Ayrıca, bakan sayısını ve bakanların yetkilerini de şansölye belirler. Siyasetin ana hatlarını belirleme yetkisi ondadır. Dolayısıyla hükümet icraatının neye ağırlık vereceğini bağlayıcı olarak belirleme olanağı şansölyenin elindedir. Şansölye’nin yürütmedeki yetki ve olanakları, başkanlık sistemi uygulayan demokrasilerdeki devlet başkanının gücüyle karşılaştırılabilecek bir iktidar alanı sunmaktadır.

Parlamenterler Konseyi, 1949’da anayasayı oluştururken, şansölyenin görev ve yetkilerini Britanya başbakanını örnek alarak belirlemişlerdi. Ancak, her ne kadar şansölye, Britanya başbakanıyla yasalar önünde bire bir aynı iktidar gücüne sahip görünse de, uygulamada iktidar alanı Britanya başbakanından çok geride kalmaktadır. Britanya’nın seçim sistemi en güçlü partiye avantaj sağladığı için, parlamenter çoğunluk, dolayısıyla da iktidar hep tek partide olur. Alman parlamentosundaysa hiçbir partinin çoğunluğu elde edememesi olağan hale gelmiştir. Bu nedenle de şansölyenin belirlenmesi, farklı partilerin koalisyon oluşturmalarına bağlıdır.

Koalisyon kurmak isteyen partiler, şansölye seçiminden önce kapsamlı görüşmeler yaparlar. Görüşmelerde bakanlıkların tek tek dağılımının nasıl yapılacağı, hangi bakanlığın kalıp hangilerinin yeni oluşturulacağı ayrıntılarıyla karara bağlanır. Koalisyonun büyük ortağına şansölyenin kim olacağını belirleme hakkı tanınır. İktidar döneminde hangi konulara eğilecekleri üzerinde vardıkları anlaşma koalisyon protokolüyle yazılı hale getirilir. Ancak bu aşamalardan sonra şansölye seçimine geçilir. Koalisyon partileri arasındaki bu görüşmelerde anlaşılan noktalar Federal Hükümet’in gelecekteki kararlarında yol gösterici olur ve iktidar dönemi boyunca belirleyiciliklerini korurlar. Siyasi ortaklığın seçim dönemi gelmeden önce artık sürdürülemeyeceği anlaşılırsa şansölyenin değişmesi gündeme gelebilir. Şansölye’nin “yapıcı güvensizlik oyu”yla düşürülmesi, yeni şansölyenin eşzamanlı olarak seçilmesini gerekmektedir. Bu düzenleme, olası bir güvensizlik oylaması öncesinde Federal Meclis partilerini, ardında meclis çoğunluğunu bulabilecek yeni bir şansölyeyi, oylamaya geçmeden önce belirlemeye zorlar. Şansölyeyi güvensizlik oyuyla düşürme denemesi bugüne kadar sadece iki kez yapılmış, ancak birinde başarılı olmuştur. 1982’de, dönemin şansölyesi Helmut Schmidt (SPD) güvensizlik oyuyla makamından indirilerek yerine Helmut Kohl (CDU) seçilmiştir.

Ardında meclis çoğunluğunun hala olup olmadığını görmek için şansölye de meclisten istediği zaman bir güven oylaması talep edebilir. Hükümet etme çoğunluğunu kaybetmiş bir şansölyenin güvenoyu alamaması halinde, Federal Meclis’in feshedilip erken seçimlere gidilip gidilmeyeceğine Cumhurbaşkanı karar verir. Cumhurbaşkanı, seçimlere gitmek yerine, meclisteki partilerden yeni bir Federal Hükümet kurmayı denemelerini de talep edebilir.

Federal Alman tarihinde gerçek bir güvenoyu yenilgisi yaşayan hükümet bugüne kadar olmadıysa da üç kere danışıklı güvensizlik oyu verildiği oldu: Anayasaya göre erken seçime gitmenin başka bir yolu olmadığı için hükümeti güvensizlik oyuyla düşürmek için bizzat hükümet partilerinin milletvekilleri ve hükümet üyeleri çekimser oy kullandılar (1972, 1982, 2005). Bu yöntemle erken seçime gidilmesi ancak Cumhurbaşkanı’nın onayıyla mümkün olabilir ve hukuki açıdan tartışmasız olduğu da söylenemeyecek bir uygulamadır.

Almanya’nın seçim sistemi, tek parti iktidarının gerçekleşmesini çok zorlaştıran bir sistem olduğunu kanıtlamıştır, nitekim 56 yıl içinde yalnızca tek bir defa tek parti iktidarı yaşanmıştır. Partilerin seçim ittifakına gitmeleri olağan bir durumdur. Seçmenlerin, oy verecekleri partinin hangi diğer partiyle koalisyon yapmayı düşündüğünü bilerek oy vermeleri için partiler genellikle, henüz seçim kampanyasına başlamadan kiminle koalisyona gidebilecekleri konusunda açıklamalar yapar. Böylelikle seçmenler, hem hangi ittifakın hükümeti kurmasını istedikleri konusundaki tercihlerini yaparlar, hem de hükümet ortakları arasındaki güç dağılımının belirlenmesinde etkili olurlar.

Almanya’da 18 yaşını aşmış yaklaşık 61,5 milyon seçmen bulunmaktadır. Kadınlar 31,7 milyonla seçmenlerin yarıdan fazlasınıçoğunluğunu oluşturmaktadır. 2017 yılı genel seçimlerinde 3 milyon kişi ilk kez oy kullanma hakkı elde etti.